İkinci yazıyı çabuk yazmayı beklemiyordum ama aklıma bir şeyler gelmişken yazayım dedim. :)
Zeka Kavramı
Zeka da bence güzellik gibi göreceli bir kavram. Çünkü genele baktığımızda insanlar daha çok matematik ya da bilimsel şeylerle uğraşanı zeki olarak adlandırıyor. Mesela kafadan birkaç saniyede karmaşık işlem yapana herkes zeki gözüyle bakarken el sanatı konusunda benzersiz bir eser verene zeki diyen pek olmaz. Biri çok önemli de diğeri değil mi? Bu tarz ayrımlar niye var? Sırf yetenek farkı var diye biri yüceltilirken diğerinin adı bile anılmıyor. Biri okuduğu her şeyi ezberliyor diye insanüstü yetenek gösteren bir sporcudan daha mı zeki yani? Zaten zekadan ziyade insan olabilmek daha önemli ya orası ayrı bir konu.
Bence kendini iyi tanıyıp ona göre hareket eden, sürekli kendini yenileyip geliştiren, kendine ve başkasına katkıda bulunan, iradeli ve çalışkan olan, bir gününü diğerinin ötesine taşımaya çalışan kişi zekidir işte. En sevmediğim bahane de 'zeki ama çalışmıyor', zeki olan çalışır diyorum ben de. Zeki olan hazıra konmaz, belli gücü ve yeteneği varsa da onu aşmaya çalışır, daha fazla öğrenir, hayatında uygular. Bunu makam, para hırsı anlamında söylemiyorum tabii, daha yüce bir amacı olmalı insanın.
Sevdiğim Naruto animesinde de insanları iki şekilde sınıflandırmışlardı: dahi ve çalışan. Yani doğuştan bir takım üstün güçleri olanlar dahiydi, çok çalışmasa bile herkesi geçiyordu. Diğer kısım ise doğuştan fazla yeteneği olmadığı için çok çalışıp, ter dökerek onların konumuna yaklaşmaya çalışıyordu. Gerçekte de bu ayrım var elbette ama bence hatalı. Mesela üstün karakterlerden Sasuke gerçekten zeki ama bu ırkından gelen güç yüzünden değil. Sahip olduklarını nasıl daha etkili ve uyumlu kullanabileceğini kendi keşfetti, sorunlar karşısında hızla harekete geçip strateji geliştirmeyi bildi. Dahası kendine güvenerek hep kendini aşmaya çalıştı. Tabii sonra bu onda kaçınılmaz bir hırsa dönüştü ve onu çekilmez biri haline getirdi. Bir bakıma zekasını kötüye kullanır oldu. Fakat yaptıkları doğru değilse de dövüşleri, taktikleri, attığı kurnaz adımlarla görüyoruz ki o hep zekiydi. Elbette hep çabalayarak yükselenlerin gözünde Sasuke sadece ırkından gelen özellik nedeniyle dahi ve güçlüydü. Bu da ona yapılan bir haksızlık bence.
Sonuç olarak zeka keskin bir sınırla çizilemez ve dar kalıba sokulamaz. Gerçek manada zekayı belirlemek güçtür. Ruhsal durumu, sahip olduğu imkanlar, kişinin niyetine ulaşma becerisi, düşünce dünyası, duygusal yönü her şey dikkate alınmalı bence. Bakılacak çok pencere varken tek bir yerden bakıp konuşuluyor daha çok.
Zeka kalıtsal bir özellik. Yani gerçekten de bazı insanlar genetik etkisiyle daha zekidir. Ancak ben zeki sıfatı ile akıllı sıfatını eş değer görmüyorum. Ortalama bir zekaya sahip birisi aklını doğru kullanma konusunda gelişirse akıllı deriz. Zeki biri ise sadece o üstün akla sahiptir, her zeki insan aklını yaşam içinde iyi kullanacak diye bir durum yok. Bu nedenle aslında son yıllarda duygusal zeka vs gibi kavramlar da çok ön planda.
YanıtlaSilBizde sanata çok değer verilmiyor. Yabancı ülkelerde sanat dallarındaki başarılar daha çok takdir ediliyor. Bizde sanatta ön plana çıkan kişiler ya sosyal medya etkisiyle, ya da kendileri zaten ortalama üstü bir aileden geliyorsa öne çıkıyorlar. Okullarda vs zaten sanat genelde desteklenmez.
Ben hayatım boyunca hep başarılı oldum ama matematiğim berbattı. Dershanelerde bile hep birinci sınıftaydım. Sınıf arkadaşlarımın matematik netleri mükemmeldi ama benim matematiğim ortalama altı olsa da o sınıfta kalır, düşmezdim bir alt sınıfa. Çünkü benim de sözelim mükemmeldi :) Eşit ağırlıktım. Ama tabi öğretmenlerin gözünde pek parlamazdım ahahahah. Sadece bir kere okuldaki matematik öğretmenim beni çok şaşırtmıştı. Matematik test kitabı çözme ödevim vardı proje ödevi olarak. 12. sınıftım. Yarısı boştu kitabın :) Kitabın ilk sayfalarına şiir yazmışım. Hoca bunu okuduktan sonra gülümsemişti. İlkay şiir ne güzelmiş demişti. Düşük bir not da vermedi bana. Hem çabalıyordum ama kafam basmıyordu :), hem de herhalde bu kız matematik yapamasa da başka şeyler yapar belki diye düşündü hoca bilemiyorum.
Zeka genetikse bile anne babası zeki olup çocuğu hiç olmayan ya da tersi durumlar da görüyoruz. Bu da sanırım güzelliğin anne babadan alınması gibi. Başkasına göre güzel olan bana göre değildir. Kullanılmayan ya da ortaya çıkmayan zeka zeka mıdır? Dediğin gibi matematik vs sadece dikkate alınıyor, insanın ilgi alanı hiç dikkate alınmaz. Matematiğim iyi ama hayal gücüm daha iyidir, şimdi zeki miyim değil miyim? Çok göreceli kavram bilim insanları ne dese de. Zeka denen şey=matematiksel yatkınlık zaten bu yüzden belli genlere zeka atfetmiş olabilirler, demek istediğim buydu başından beri. Yani biri çıkıp 0' a 0 diyor herkes onu kabul ediyor, 0 yetine farklı işaret kullanılsa o da kabul görecekti. Tanımlama önemli burada, kim neye ne diyor? Zekanın hâlâ kesin bir karşılığı yok bence. Mesele sanat, spor ya da başka şey de değil, zekanın neye bağlanmış olduğu, oluşturulan algı yani.
SilBurada zeki-akıllı ikilemini verme sebebim, teorik açıdan biri zeki olabilir. Evet analiz yeteneği güçlü olabilir ama dediğim gibi sosyal becerileri ve hayattaki özgüveni düşüktür. Atak değil de denir ya, öyle de olabilir. Tutuktur yani. Bu nedenle zaten IQ kadar EQ da önemseniyor artık. Hatta çoklu zeka kuramı diye bir şey var. 2000'lerden sonra popüler oldu aslında ama bizim ülkede bu da çok önemsenmiyor :) Ancak en çok da eğitimciler bu çoklu zeka kuramını önemsemeli... Bizde bu kuramda yer alan zeka tiplerinden matematiksel sayısal zeka parlatılıyor. Oysa sekiz tip (daha çok da olabilir) zeka kategorisi var bu kuramda bile.
SilZekidir ama onu yaşamın içinde bir noktaya koyamaz bazı çocuklar\ insanlar ve sadece yaptığı teorik işte\ derslerde\ projelerde iyi olur. Oysa hayatta başka beceriler de gerekir. Bu da akıllı olmakla ilgilidir diye düşünüyorum. Ortalama zekasını iyi kullanabilen biri daha iyi hayat koşullarına bile sahip olabilir. Hayat şartları böyledir.
Bu arada çalışarak başarılı olunabilir. Ben bu söylediğini zekadan çok yetenekle ilişkilendiriyorum bu arada. Az evvel uzun bir yorum yazdığım için buna değinmeyi unutmuşum. Hani yetenek yetenek deriz ya, işte evet doğuştan gelen yatkınlıklar da vardır (zeka gibi) ama çalışma yoluyla gelişir çoğu yetenek. Zeka da aynı. Bazı insanlar doğuştan zekidir ama bu demek değil ki ben onun kadar zeki değilim o zaman elendim :) Hayır, çalışarak ve uygun öğrenme stratejisiyle herkes çoğu şeyi öğrenebilir.
Ben mesela matematikte liseye kadar hep 90 üstü alırdım :) Lisede koptum. Hem dersler zorlaştı evet, hem de öğretmen etkisi vardı bunda. Öğretmen öğrenciye ilgi göstermezse de, çocuk zaten görülmüyorum diye çalışmaz veya çalışmayabilir. Çalışma da zeka kadar önemlidir, görüşüne katılıyorum. Hatta zekadan daha bile önemlidir. Çok zeki biri de o işi yapma becerisini geliştirmek için pratik yapmalı, çalışmalıdır. Sadece yazına ek olarak, zeka faktörü de yadsınamaz diye belirttim.
Güzel açıkladın, daha çok şey yazılabilir de ben genel olarak insanların zekayı dar kalıplara hapsettiğini düşünüyorum. Zeka çok geniş açıdan ele alınmalı, bizde dediğin gibi bu yok. Soyut olan bir şey için de kesin konuşulamaz. Sonuçta yeri geliyor bilim adamları bile şurada hatalıymışız, doğrusu bu diyor. :)
SilArtık farklı zeka türleri olduğunu benimsedi psikiyatr üzerinde çalışanlar. Ama halk arasında yaygın değil.
YanıtlaSilYani duygusal zeka, görsel zeka, işitsel zeka, matematiksel zekalar vs. var.
Ben de duygusal ve görsel ağırlıklı. Duyduğum şeyleri hemen öğrenemiyorum. Sayılarla da aram iyi değil. :)
Bence insanlarla iyi geçinebilen zekidir. Ben pek başarılı olamasam da, bu konuda takdir ettiğim insanlar oluyor. Bu suretle her işlerini gördürüyorlar. :)
Farklı zeka türleri varsa da hâlâ büyük ölçüde eskisi gibi düşünülüyor. Yetenekle eşdeğer tutuluyor işte zeka. Benim kastettiğim daha farklı şey. :) Zeka kişinin davranışı, kadar verme süreci, çözüm üretme, strateji geliştirmesi gibi durumlarına bakarak, gözlenerek ölçülebilir. Şu yetenek var, bu gen var diye değil. Ben daha soyut düşünüyorum, bir süreç olarak bakıyorum.
SilSon verdiğin örnek zeka değil çıkarcılık bence. :)
Her suçun altında bir zeka vardır.
Sil:)
zeki insan insana güzel gelir herhalde :) zeki olmak şans ama akıllı olmak daha önemli :)
YanıtlaSilİkisi aynı kullanılıyor genelde, fark ne ki.
Silzekayı kullanmaya akıl deniyor.
SilAynı kapıya çıkıyor. Kullanılmayan şeye zeka demiyorum zaten ben. Belki de hiç yok ne bileyim var mı yok mu. :)
Sil